Przyczyny paradontozy i planowanie leczenia.

Czynniki chorobotwórcze wywołujące zmiany zapalne przyzębia, prowadzące do rozwoju i nasilenia paradontozy są różnorodne i można je podzielić na kilka grup:

1. Dziedziczna skłonność do chorób przyzębia np. związana z defektem Interleukiny 1.
2. Czynniki niezależne od pacjenta. Skłonność do paradontozy w stanach chorobowych, takich jak: cukrzyca, zespół metaboliczny, otyłość, osteopenia / osteoporoza, niedobór wapnia i witaminy D, stres. Samo wystąpienie choroby np. cukrzycy typu I jest od nas niezależne, ale przebieg choroby, zaangażowanie pacjenta i poziom na jakim leczenie jest prowadzone ma oczywiście kapitalny wpływ na rozwój i przebieg paradontozy.
3. Czynniki zależne od pacjenta, chodzi tutaj o czynniki miejscowe, takie jak: palenie tytoniu, zła higiena, niedopasowana do potrzeb pacjenta, czy stanu jego uzębienia, nieleczone wady ortodontyczne, pierwotny i wtórny uraz zgryzowy, parafunkcje, np. zaciskanie zębów, zgrzytanie zębami, żucie gumy do żucia, itp.
4. Czynniki wpływające na rozwój paradontozy, związane z jakością leczenia w gabinetach stomatologicznych. Przede wszystkim należy wyeliminować wypełnienia i korony nawisające, Bardzo dobrym rozwiązaniem, o ile jest to możliwe jest stosowanie mostów. Jeżeli chodzi o protezy ruchome: Chorzy na paradontozę powinni używać protez szkieletowych, ewentualnie protez kombinowanych zaopatrzonych w elementy retencyjne, - zamki, zatrzaski. Wskazane są również protezy na koronach podwójnych (korony stożkowe, teleskopowe, oraz protezy ruchome typu over denture) protezy nakładkowe. Klamry protez szkieletowych powinny opierać się na koronach zaopatrzonych we frezowane półki, tak aby zapewnić prawidłowy wektor przenosu siły okluzyjnej. Niewielka modyfikacja, ale przy ich użyciu wektor siły przenoszonej z protezy ruchomej na ząb okoronowany jest zbliżony do długiej osi zęba i zmniejszeniu ulegają siły wychylające ząb filarowy.

Duże zagrożenie dla stanu dziąseł, przyzębia i kości wyrostka zębodołowego stwarza używanie protez osiadających, ze śluzówkowym przenosem sił żucia. Szczególnie niebezpieczne są protezy elastyczne (tzw. amerykańskie protezy - hit doktora Google z internetu!), protezy acetalowe czy protezy osiadające z pelotami dziąsłowymi. Używanie protez osiadających niekorzystnie wpływa na przyzębie, co przyśpiesza zanik tkanek podłoża protetycznego i szybszą utratę zachowanych zębów filarowych. Przy paradontozie staramy się przenosić siły żucia wykorzystując podparcie ozębnowe, ewentualnie podparcie kombinowane czyli śluzówkowo-ozębnowe przenoszenie sił żucia. Ważną rolę w uzupełnieniach protetycznych zajmuje protetyka na implantach. Implanty mogą służyć do odbudowy brakujących zębów stałymi pracami protetycznymi - korony, mosty, ewentualnie służą do zakotwiczenia elementów retencyjnych stabilizujących protezę ruchomą (zaczepy kulowe, lokatory, belki). Jednak u chorych na paradontozę bardzo często mamy do czynienia z brakiem kości, co uniemożliwia pierwotną implantację. Również jakość kości ulega pogorszeniu. Taka sytuacja wymusza zabiegi regeneracji tkanek, po której następuje implantacja i faza protetyczna. 
W ramach prewencji chorób przyzębia należy podejmować leczenie stomatologiczne w miarę pojawiania się potrzeb leczniczych. Nie wolno odkładać leczenia do chwili, gdy mamy liczne braki zębowe a zachowane zęby wychylają się dowargowo lub dojęzykowo w rytmie oddychania! W przypadku pojawienia się bólu, czy uszkodzenia zęba w odcinku estetycznym pacjenci energicznie szukają kontaktu z lekarzem. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku uszkodzenia, czy braków zębów tylnych, zwłaszcza dolnych, których brak często nie jest widoczny przy mówieniu i uśmiechaniu. Utrata zębów w bocznych odcinkach łuków zębowych, skutkuje zaburzeniem przenosu sił żucia, nadmiernym obciążeniem zębów przednich, co szybko skutkuje patologicznymi migracjami zębów, zanikami podstawy kostnej, rozchwianiem i w efekcie utratą zęba. Zdarza się, ze pacjent przychodzi do gabinetu, z brakami większości zębów bocznych, ale jak mówi, z tym sobie radzi i to mu nie przeszkadza. Prosi jednak o wzmocnienie ruszającego się górnego siekacza...

Plan leczenie pacjenta paradontologicznego
Leczenie pacjenta paradontologicznego jest leczenie długotrwałym, przewlekłym. W leczeniu chodzi o powstrzymanie rozwoju choroby, regenerację zanikłych tkanek i regularne działania profilaktyczne, które spowolnią nawrót i dalszy rozwój choroby. Najlepiej pasuje tutaj pojęcie: „prowadzenie pacjenta”. Ważną rolę odgrywa postawa chorego, jego zaangażowanie, oraz przestrzeganie zaleceń reżimu higienicznegoi wypełnianien zaleceń lekarza. Paradontozę można od strony przewlekłości i przebiegu choroby porównać do cukrzycy. Bez pełnej współpracy pacjenta skazani jesteśmy na porażkę.

1. Faza ogólna. Przygotowanie pacjenta do leczenia paradontologicznego, zapobieganie powikłaniom, kontrola chorób wpływających na patogenezę choroby przyzębia i gojenie tkanek (np. cukrzyca, nadciśnienie, stres, leki przyjmowane przez pacjenta palenie tytoniu).
2. Faza przyczynowa, określana jako higienizacyjna ma na celu eliminacje płytki nazębnej i miejscowych czynników sprzyjających akumulacji płytki nazębnej. Należą tutaj różnorodne działania, jak np.
   • instruktaż higieny i motywacja pacjenta
   • całkowite usunięcie kamienia i płytki nazębnej
   • ekstrakcja zębów z rokowaniem niekorzystnym, czy beznadziejnym
   • usunięcie nawisów wypełnień, czy też wymiana wypełnień
   • odbudowa punktów stycznych
   • leczenie zachowawcze i powtórne leczenie kanałowe
   • wstępna korekta okluzji
   • wykonanie uzupełnień tymczasowych
   Faza przyczynowa kończy się oceną wyników dotychczasowego leczenie, ocenę stanu zębów, przyzębia i określenia rokowania zachowanych zębów w dalszym procesie rehabilitacji uzębienia.
   
   
3. Faza korekcyjna. Nazywa się tak ponieważ w tej fazie korygujemy możliwe do usunięcia uszkodzenia i skutki jakie wywołała choroba przyzębia. Ważne jest ustalenie poprawnych warunków okluzji, odbudowa startych zębów, czy wyrównanie płaszczyzny okluzyjnej.
   Chirurgiczne zabiegi na przyzębiu. Leczenie chirurgiczne ma na celu odbudowę zniszczonych tkanek przyzębia (kość, dziąsło, szpara ozębnowa), redukcję głębokości kieszonek kostnych, pokrycie recesji. W niektórych przypadkach przy pomocy zabiegów mikrochirurgicznych można odtworzyć zniszczone tkanki, histologicznie identyczne (zabiegi regeneracyjne = powstaje tkanka o tej samej budowie histologicznej co oryginalna tkanka przyzębia zbliżone), albo o odmiennej histologii, gdzie odtworzona tkanka nie jest identyczna jak oryginalna i ma cechy blizny (tzw. zabiegi naprawcze). Należy podkreślić, że zrekonstruowana tkanka jest w dalszym ciągu podatna na czynniki destrukcyjne. Nie wystarczy więc poddać się zabiegowi regeneracji tkanek. O nowo wytworzoną tkankę należy odpowiednio brać. W przeciwnym razie utracimy wyniki zabiegu i dojdzie do nawrotu choroby.
   Korekta ortodontyczna (korekta ustawienia zachowanych zębów).
   Uzupełnienie brakujących zębów: - implanty, - klasyczna protetyka. Ta część leczenia przez pacjentów jest najbardziej doceniana i oczekiwana, niestety do wykonania definitywnych uzupełnień protetycznych można przystąpić dopiero na tym etapie leczenia.
4. Faza podtrzymująca ma na celu utrzymanie wyników leczenia i wczesne wykrycie nawrotu choroby. Należą tutaj ponownie motywacja pacjenta, ponowny instruktaż higieny, dopasowanej już do zmienionych warunków w jamie ustnej, regularne usuwanie kamienia i osadu. Wykonujemy ponowne szczegółowe badanie przyzębia i porównujemy wyniki ze stanem początkowym i przedzabiegowym i pozabiegowym. Wyniki przedstawiamy pacjentowi a dotychczasowe korzyści uzyskane w wyniku leczenia służą dalszemu zmotywowaniu pacjenta.
   Bez utrzymywania stałego reżimu higienicznego, regularnych wizyt w gabinecie higieny stomatologicznej, korygowaniu kształtu ruchomych uzupełnień protetycznych, leczeniu na bieżąco pojawiających się nowych dolegliwości stomatologicznych nie mamy szansy na długotrwałe utrzymanie osiągniętych wyników leczenia. I na koniec przypomnienie. Najważniejsza w terapii przypominającej jest wzorowa higiena jamy ustnej, niewracanie do nałogu palenia papierosów, prawidłowa dieta i leczenie ogólne chorób sprzyjających rozwojowi paradontozy takich jak cukrzyca.